بررسی و تحلیل رمزهای صبا، آهو و نافه در ادبیات عرفانی با تأکید بر شعر عطار، مولوی و حافظ

در یک نگرش عمیق و ژرف بینانه به ادبیات فارسی، به ویژه ادبیات عرفانی به نظر می رسد: رمز و رمزگرایی یکی از ویژگی ها و مختصات سبکی متون عرفانی ادب فارسی است و رمز یکی از عناصر و سازکارهای مهم القای معانی در ادبیات عرفانی به شمار می رود. شعرای عارف برای پنهان نگه داشتن اسرار و معانی بلند عرفانی از بیگانگان به عالم عرفان، سعی کرده اند مفاهیم ذهنی و تجارب درونی خود را در قالب رمز به راز آشنایان عرصه عرفان ارائه نمایند و معانی بسیار عمیق و ارزشمند را در قالب آن پنهان نمایند؛ چنان که شعرای عارف برجسته ی عرصه ادب فارسی یعنی عطار، مولوی و حافظ نیز سعی کرده اند با بهره گیری از رمز معانی بسیار ارزشمند اسلامی و دینی را به مشتاقان معرفت دینی و تشنگان عرفان اسلامی عرضه نمایند و جام دل آنان را با شراب معرفت لبریز کنند. روش این پژوهش ، توصیفی ـ تحلیلی و بر پایه مطالعات کتابخانه ای ـ اسنادی است و کل پژوهش مشتمل بر پنج فصل است. عمده ترین نتایج آن به این شرح می باشد: ژرف ساخت فکری ـ معرفتی رمزهای صبا، نافه و آهو در شعر عطار، مولوی و حافظ در پیوند با قرآن کریم به ویژه داستان حضرت سلیمان با بلقیس است و به عبارتی زیر متن رمزهای مذکور داستان حضرت سلیمان و بلقیس است. هدهد شعر عطار در شعر مولوی در صورت نی و در شعر حافظ در قالب باد صبا جلوه گری می کند و صبا در کل پیک عاشق و معشوق و در رمز روح و نفحه الهی و روحانی به تصویر کشیده می شود. آهو نیز در شعر عطار رمز سالک، در شعر مولوی انسان کامل و در شعر حافظ معشوق معنوی و به عبارت دقیق تر همان «من روحانی» انسان است. نافه در شعر عطار الهامات ربانی، در شعر مولوی کنایه از علم واقعی و ذاتی مرد کامل و ولی راه دان و در شعر حافظ عمدتاً به این معنی و بعضاً من شاعر است که از آهوی خود (معشوق) دور افتاده است.